کلاه برداری و تعریف آن در قانون و در عرف متفاوت میباشد کلاهبرداری از نظر قانون و از نظر ماهیت یک جرم خاص می باشد .چراکه با توجه به نتیجه عمل کلاهبرداری و شرایط ایجاد شده از طریق انجام این عمل دارای آثار مخرب و بعضاً غیر قابل جبران می باشد .
از نظر عرف و فرهنگ جامعه عنوان کلاهبرداری برهر عملی که دروغ باشد و باعث ایجاد ضرر شود کلاهبرداری اطلاق میشود این در حالی است که جرم کلاهبرداری در قانون دارای شرایط و ضوابط خاصی میباشد و حتما باید انجام عمل کلاهبرداری به نتیجه خاصی مورد نظر کلاهبردار منتهی شده باشد.
غالباً در همه جوامع عمل کلاهبرداری تقبیح شده است و نسبت به شرایط جوامع تعریف کلاهبرداری متفاوت میباشد .
تعریف جرم کلاهبرداری، وکیل کلاهبرداری شیراز
بردن مال دیگری از طریق توسل توأم با سوء نیـت به
وسایل یا عملیات متقلبانه.
شروع به کلاهبرداری، وکیل کلاهبرداری شیراز
توسل توأم با سوء نیـت به وسایل یا عملیات متقلبانه برای بردن مال دیگری
تحقق كلاهبرداری، وکیل کلاهبرداری شیراز
(اگر جواب همه سوالات زیر مثبت باشد کلاهبرداری محقق میشود)
۱.آیا عمل انجام شده فعل مثبت مادی بوده ؟
کلاهبرداری هرگز با ترک فعل محقق نمی شود
۲.آیا وسایل متوسله متقلبانه بوده؟
صرف دروغ محض موجب کلاهبرداری نیست وسایل متوسله باید در قضاوت عرف متقلبانه باشد
۳.در ترکیب توسل به وسایل متقلبانه و غیر متقلبانه آیا علت موثر در فریب قربانی وسایل متقلبانه بوده؟
کلاهبرداری بدون فریب قربانی قابل تحقق نیست.
۴.آیا قربانی عملا فریب خورده ؟
۵.آیا علت موثر بردن مال ؛فریب خوردن بلاواسطه قربانی در اثر کاربرد وسایل متقلبانه بوده؟
۶. آیا مالی برده شده؟
کلاهبرداری جرمی مقید است تا مالی برده نشود جرم تام محقق نمی شود.
۷.آیا نفع مال برده شده به کلاهبردار یا شخص مورد نظر وی رسیده ؟
۸.آیا مال برده شده متعلق به غیر بوده ؟
توسل به وسایل متقلبانه در راستای تحصیل و بردن مال خود کلاهبرداری نیست.
۹.آیا مال اخذ شده بعد از توسل به وسایل متقلبانه بوده؟
توسل به وسایل متقلبانه باید مقدم بر اخذ مال باشد.
کلاهبرداری حائز تشدید مجازات، وکیل کلاهبرداری شیراز
آیا عوامل تشدید (اتخاذ عنوان یاسمت دولتی و عمومی استفاده از تبلیغات عامه کارمند دولتی بودن) مرتکب مقدم بر وقوع جرم بوده؟
اگر جواب یکی از سولات زیر مثبت باشد مرتکب مشمول تشدید مجازات میگردد
آیا مرتکب از عنوان و سمت مامور ماموریت دولتی استفاده کرده؟
آیا مرتکب از تبلیغ عمومی در وسایل ارتباط جمعی یا آگهی و نطق استفاده کرده؟
آیا مرتکب مامور یا کارمند دولتی بوده؟
اگر جواب یکی از سولات زیر مثبت باشد مرتکب مشمول تشدید مجازات به اختیار دادگاه می گردد
آیا متهم سابقه جرم و تحمل مجازات جرم تعزیری دیگری دارد ؟
د آیا جرم عمل مرتكب تعدد معنوی (جرایمی دیگر در راستای کلاهبرداری ) می بشد؟
عنصر قانونی جرم کلاهبرداری، وکیل کلاهبرداری شیراز
کلاهبرداری ساده
ماده۱و۲تبصره آن در قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاو اختلاس و کلاهبرداری عنصر قانونی حاکم بر کلاهبرداری است.
کلاهبرداری ساده و مجازات آن :
ماده ۱ – هر کس از راه حیله و تقلب مردم را به وجود شرکتها یا تجارتخانه ها یا کارخانه ها یاموسسات موهوم یا به داشتن اموال و اختیارات واهی فریب دهد یا به امور غیر واقع امیدوار نماید یا از حوادث و پیشامدهای غیر واقع رساند و یا اسم و یا عنوان مجعول اختیار کند و به یکی از وسایل مذکور و یا وسایل تقلبی دیگر وجوه و یا اموال یا اسناد یا حوالجات قبوض یا مفاصا حساب و امثال آنها تحصیل کرده و از این راه مال دیگری را ببرد کلاهبردار محسوب و علاوه بر رداصل مال به حبش، به حبس از یک تا ۷ سال و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که اخذ کرده است محکوم می شود .
کلاهبرداری مشدد مجازات آن :
در صورتی که شخص مرتکب بر خلاف واقع عنوان یا سمت ماموریت از طرف سازمانها و موسسات
دولتی یا وابسته به دولت یا شرکتهای دولتی یا شوراها یا شهرداریها یا نهادهای انقلابی و به طور کلی قوای سه گانه و همچنین نیروهای سلح و نهادها و موسسات مامور به خدمت عمومی اتخاذ کرده یا اینکه جرم با استفاده از تبلیغ عامه از طریق وسایل ارتباط جمعی از ل رادیو تلویزیون روزنامه و مجله یا نطق در مجامع و یا انتشار آگهی چاپی یا خطی صورت گرفته باشد یا مرتکب از کارکنان ـدولت یا موسسات و سازمانهای دولتی یا وابسته به دولت یا شهرداریها یا نهادهای انقلابی و یا بطور کلی از قوای سه گانه و همچنین نیر وهای مسلح و مامورین به خدمت عمومی باشد علاوه بررد اصل مال به صاحبش به حبس از ۲ تا ده سال و انفصال ابد از خدمات تی و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که اخذ کرده است محکوم می شود.
امکان تخفیف و عدم تعلیق در کلاهبرداری :
تبصره ۱ در کلیه موارد مذکور در این ماده در صورت وجود جهات و کیفیات مخففه دادگاه میتواند با اعمال ضوابط مربوط به تخفیف مجازات مرتکب را فقط تا حداقل مجازات مقرر در این ماده ( حبس ) و انفصال ابد از
خدمات دولتی تقلیل دهد ولی نمیتواند به تعلیق اجرای کیفر حکم دهد.
مجازات شروع به کلاهبرداری:
تبصره ۲ – مجازات شروع به کلاهبرداری حسب مورد حداقل مجازات مقرر در همان مورد خواهد بود صورتی که نفس عمل انجام شده ی جرم باشد شروع کننده به مجازات آن جرم محکوم می شود.
مجازات کلاهبرداری وفق قانون جدید کاهش زندان
مجازات کلاهبرداری مطابق تبصره ماده ۱۱ قانون مرقوم، به این نحو کاهش یافته است؛ “حداقل و حداکثر مجازاتهای حبس تعزیری درجه چهار تا درجه هشت مقرر در قانون برای جرایم قابل گذشت به نصف تقلیل می یابد”. از طرفی صدر ماده مارالذکر عنوان میدارد: اگر مبلغ مال موضوع جرم کلاهبرداری و نصاب مالی مال مورد کلاهبرداری از ۱۰۰ میلیون تومان بیشتر نباشد، جرم مذکور داخل در انواع جرایم قابل گذشت بوده لذا مفاد مندرج در تبصره این ماده از حیث قابل گذشت بودن، مشمول آن میشود.
نکته: اگر نصاب مالی، ارزش و بها و میزان مال موضوع جرم کلاهبرداری بیشتر از ۱۰۰ میلیون تومان باشد، داخل در انواع جرایم غیرقابل گذشت بوده، لذا شرایط لازم برای اعمال مقررات مندرج در ماده مذکور فراهم نگردیده است.
مطابق قانون تشدید مجازات، مجازات کلاهبرداری ۱ تا ۷ سال حبس بوده است. لذا مطابق ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی، با عنایت بر معیار مندرج در قانون، یعنی درنظر گرفتن حداکثر مجازت حبس، مجازات کلاهبرداری درجه ۴ محسوب میشود. همانطور که در تبصره ماده ۱۱ قانون جدید کاهش مجازات زندان مصوب ۲۳/۲/۱۳۹۹ تصویب شده است، جرایم تعزیری درجه ۴ الی درجه ۸ مشمول تقلیل حبس گردیده و حداقل و حداکثر مجازات حبس آنها به نصف آن میزان کاهش یافته است. در نتیجه با تحقق دو شرط، مجازات کلاهبرداری حبس از ۶ ماه تا ۳ سال و نیم خواهد بود.
عنصر مادی جرم کلاهبرداری، وکیل کلاهبرداری شیراز
۱.رفتار فیزیکی مادی
کلاهبرداری فقط با فعل مثبت مادى تحقق مي يابد با ترک فعل قابل تحقق نیست .
اشتباه الف در مورد اینکه ب مسئول صدور گذرنامه است و سکوت ب و اخذ وجه موجب کلاهبرداری نیست.
در مثال بالا با تایید ب توسط ثالث نیز کلاهبرداری محقق نمی شود مگر بین ثالث و ب قبلا تبانی شده باشد.
متقاضی خرید سهام اگر از فروشنده بخواهد در صورت مطلوب بودن وضعیت شرکت ؛سهام به او بفروشد فروشنده با علم به نامطلوب بودن وضعیت شرکت سکوت کرده و سهام را بفروشد کلاهبرداری نیست.
صرف عدم ذكر عيوب مبیع توسط فروشنده به خریدار فقط ممکن است موجب ایجاد خیارات شود و شروع کلاهبرداری نیست.
اگر کارمندی مدد معاش دختر خود را که شوهر کرده بگیرد کلاهبرداری نیست.
۲.شرایط و اوضاع احوال لازم برای تحقق جرم تحقق جرم
الف متقلبانه بودن وسایل که کلاهبردار برای اغفال استفاده میکند.
وجود شرط اول ودوم لزوما بمعنی وجود شرط دیگر نیست به این معنی که:
الف‌توسل به وسایل متقلبانه بمعنی اغفال قربانی نیست (ظابطه احراز در این شرط ظابطه نوعی است و باید در قضاوت عرف متقلبانه باشد)
ب.اغفال قربانی( ساده لوح )بمعنی توسل به وسایل متقلبانه نیست (ظابطه احراز در این شرط ظابطه شخصی است و باید شخص قربانی عملا گول بخورد)
ج.هر دو شرط باید اثبات شود
۱) در کلاهبرداری کیفیت حصول به نتیجه(وسیله) مهم است صرف بردن مال کلاهبرداری نیست مهم توسل به تقلب در بردن مال است .
از این لحاظ کلاهبرداری با جرایم قتل و سرقت متفاوت است چون برای تحقق آن جرایم نتیجه کافی و وسیله مهم نیست.
صرف گرفتن وجه از کسی کلاهبرداری نیست.
اگر کسی وجهی از کسی بگیرد در مقابل جنسی به او بدهد و منکر گرفتن وجه شود فاقد وصف جزایی است.
فروختن جنسی گرانتر از قیمت روز به دیگری گرانفروشی) کلاهبرداری نیست مگر با توسل به تقلب جنس را برخوردار از کیفیت بهتر (مثل دست بردن در سند برای قلمداد کردن مدل بالاتر در اتومبیل ) یا کمیت بالاتر مثل( دستکاری تراز و برای کم فروشی )نشان داده و مبالغ بیشتر اخذ کند.
۲.صرف دروغ محض کتبی یا شفاهی موجب تحقق کلاهبرداری نیست.
توسل به تقلب چیزی بیش از دروغ محض است مرجع قضاوت عرف است (دروغ فی نفسه اخلاقا مذموم اما جرم نیست مگر چیزی به آن اضافه شو مثل شهادت یا سوگند دروغ)
فریب خوردن شخص ساده لوح به صرف مراجعه شخصی در خیابان و معرفی خود بعنوان جراح مشهور و اخذ مبلغ گزاف برای انجام یک عمل جراحی کلاهبرداری نیست. اگر شخص در وغگو سرنسخه یا کارت جعلی ارائه دهد یا ثالثی که با او تبانی کرده او را تایید کند یا صورت خود را به شکل آن جراح در آورد یا با لباس مخصوص جراحی باشد یا از ماشین شناخته شده جراح استفاده کند کلاهبرداری محقق است چون توسل به تقلب صورت گرفته است.
تنها با وعده ازدواج که امری لفظی است کلاهبرداری محقق نمیشود.
شخصی که سابقا “مدیر مدرسه بوده بعد از خلع به اولیا بی اطلاع از خلع مراجعه مبالغی بعنوان شهریه اخذ کند کلاهبردار است اما شخصی که سابقه نداشته و رسیدی بابت وجه ندهد و یا با شخص ثالثی برای تایید گفته هایش تبانی نکند (اگر شخصی از خوش شانسی مرتکب او را تایید کند تبانی نیست) کلاهبردار نیست. #شخصی با نوشتن نامه معمولی( بدون سربرگ و مهر و جعل امضاء و گواهی جعلی اشخاص ثالث و پیوست صورت حساب و فاکتور و رسید جعلی یا حقیقی بلاوجه) خود را مدیر یا جراح معرفی کند و مبالغی اخذ کند کلاهبرداری نیست.
۳.صرف تقديم دادخواست واهی به دادگاه حتی اگر منتهی به صدور حكم و اجراييه و اخذ مال شود کلاهبرداری نیست ؛
چون اولا دروغی است در قالب دادخواست دوما در صورت بکار بردن وسایل متقلبانه مثل ارائه اسناد جعلی تصاحب مال؛ بواسطه رای دادگاه است در حالی که وجود رابطه مستقیم بین توسل به تقلب و اغفال قربانی لازمه تحقق کلاهبرداری است
به طریق اولی اقامه دعوای زاید بر میزان استحقاقی (بدون سوءنیت و قصد تقلب )فاقد وصف جزایی است #اقامه دعوای دروغ؛ در فقه حرام و قابل تعزیر است اما در :قوانین جزایی ایران صرف ارائه دادخواست دروغین جرم نیست
عنصر روانی جرم کلاهبرداری
عنصر روانی کلاهبرداری از دو جزء سوء نیت عام( قصد و عمد در استفاده وسایل متقلبانه ) و سوء نیت خاص (قصدبردن مال دیگری )تشکیل شده است و در تحقق آن احراز سوءنیت مرتکب ضروری است.
(۱) سوء نبت عام در کلاهبرداری 🙁 اراده خود آگاه فرد در ارتکاب عمل مجرمانه )
سو نیت عام در کلاهبردارى قصد استفاده از وسايل متقلبانه (عمد در فعل ) است.
۱. کلاهبردار باید با علم متقلبانه بودن آن وسیله مورد استفاده،در استفاده از آن عمد داشته باشد؛ چنین نباشد کلاهبرداری محقق نیست.
۲.رکن سوء نیت عام در حالات زیر متزلزل و با وجود استفاده از وسایل متقابانه توسط مرتکب نمی توان او را کلاهبردار دانست :
۱. کسی که به اشتباه ولی صادقانه معتقد به متقلبانه بودن وسایل نباش
مثلا وقتی از مردم برای خانه سازی پول میگیرد واقعا قصد ساختن خانه را داشته باشد و فکر کند از عهده این کار بر خواهد آمد
۲.کسی که در حال نا هشیاری( زمانی که فاقد اراده است ) به وسایل متلبانه متوسل شود
مثلا درحات مستی کامل یا تحت تاثیر هیپنوتیزم باشد
۳. کسی که تردید در متقلبانه بودن یا نبودن وسایل دارد ولی آن را به کار ببرد.
که اگر مدرکی در اختیار فردی از سوی نظام وظیفه مبنی بر جمع آوری وجوه در قبال ارائه کارت پایان خدمت داده شود و او قصد انجام درست کار را داشته باشد ولی در صحت مدرک شک کند ولی بدون تحقیق در درستی آن به جمع آوری وجوه بپردازد و بعد معلوم شود مدرک نادرست بوده و او وجوه حاصله را تصاحب کند (چون شخص در حین ارتکاب فاقد سوء نیت بوده) کلاهبر دار نخواهد بود
۳.کسی که احتمال تقلبی بودن وسایل مرتکب بدهد بی تفاوت از آن استفاده کند و در مورد آن تفحص نکند
اگر کسی احتمال جعلی بودن اسکناسی را می دهد ولی بیتفاوت و بدن تفحص آریا خرج کند چون شخص در حین ارتکاب فاقد سوء نیت بوده ) کلاهبر
دار نخواهد بود
(۲) سوء نیت خاص در کلاهبرداری
سوء نیت خاص در کلاهبرداری قصد بردن مال دیگریست
۱. داشتن هر هدف دیگری( مثل انتقامجویی و ازدواج و کسب شهرت و اعتبار ….. )در توسل به وسایل متقلبانه غیر از بردن دیگری مانع از تحقق جرم کلاهبرداری است.
(۲) منظور از قصد بردن مال دیگری فقط < قصد بردن مال خاص ← مقدار معینی مال < مال شخصی معین_ نمی باشد #اگر شخصی برای بردن اتومبیل کسی به وسایل متقلبانه متوسل شود و او اغفال شده دوچرخه خود را در اختیار او قرار دهد کلاهبرداری محقق شده است.
اگر شخصی برای بردن مال الف متوسل به وسایل متقلبانه شود و ب اغفال شده مالش را در اختیار او بگذارد کلاهبرداری صورت گرفته است.
اگر فردی برای بردن یک تن گندم متوسل به وسایل متقلبانه شود و قربانی بیشتر یا کمتر از میزان مورد نظر او گندم به او بدهد کلاهبرداری محقق میشود
نیت با انگیزه متفاوت است نیت قصد بلا واسطه و انگیزه قصد مع الواسطه از ارتکاب جرم است عموما انگیزه ارتکاب جرم تاثیری در مسئولیت کیفری افراد ندارد
مثلا ازهاق روح در قتل قصد بلاواسطه و نیت مجرم است اما قصد رهانیدن مقتول از درد و رنج (عطوفت در قتل ) یا قصد خالی کردن جیب مقتول انگیزه قتل است ؛البته انگیزه مثبت باشد یا منفی قاتل را از جرم قتل مبرا نمی کند.
&وجود انگیزه شرافتمندانه در جرایم تغییری در مسئولیت مجرم ایجاد نمیکند تنها میتواند بموجب قانون مجازات اسلامی که یکی از علل مخففه را وجود انگیزه شرافتمندانه در ارتکاب جرم میداند به تشخیص قاضی موجب تخفیف گردد.
& تفاوت نیت و و انگیزه در حقوق جزا مانند تفاوت علت و جهت عقد در حقوق مدنی است جهت در عقد لازم نیست تصریح شود اما اگر تصریح شود باید مشروع باشد و گرنه باطل است.